Een gezond lichaam behoort in staat te zijn zichzelf te verdedigen tegen antigenen, waaronder pathogenen. Dit verdedigingssysteem wordt ons afweer- of immuunsysteem genoemd. Deze wordt onderverdeeld in een aangeboren immuunsysteem en een verworven immuunsysteem. In dit artikel lees je over de aangeboren afweer en hoe deze te ondersteunen met voeding en leefstijl.
Onder pathogenen worden bacteriën, virussen, schimmels en parasieten gerekend. Antigenen zijn alle stoffen die een immuunreactie kunnen oproepen. Wanneer je allergisch reageert op een stof is deze allergeen. Soms moet het immuunsysteem dus aan het werk, terwijl het een andere keer zich rustig zou moeten houden.
De stoffen welke de afweer tegen kan komen kunnen van alles zijn, zoals schoonmaakmiddelen, kattenharen, graspollen, (uitwerpselen van de) huisstofmijt of voedingsmiddelen als bijvoorbeeld pinda’s of eieren. Ook een kapotte lichaamscel na bijvoorbeeld een ongeval behoort tot de categorie antigenen. Wordt deze namelijk niet tijdig opgeruimd, kan deze pathogeen worden.
In dat geval staat het immuunsysteem onder druk of is verzwakt. Dit kan allerlei oorzaken hebben zoals een reeds aanwezige ziekte, (chronische) stress of een voedingsstoffentekort. Het is te herkennen aan vatbaarheid voor ziektes, infecties en ontstekingen, vermoeidheid, pijn, huidproblemen, auto-immuunproblemen en allergieën. Symptomen die vragen om extra ondersteuning van het immuunsysteem.
Aangeboren immuunsysteem
Ons verdedigingssysteem zit van nature slim in elkaar. De basis wordt al prenataal in het beenmerg aangelegd, maar een gedeelte wordt ook letterlijk aangeboren. Bij de geboorte krijg je namelijk al via het geboortekanaal een dijk aan beschermende bacteriën binnen. Dat zijn residente flora die in ieders lichaam thuishoren [1].
We beginnen ons leven vervolgens met de eerste voeding genaamd colostrum. Dat is de allereerste melk uit moeders borst met daarin ook weer een schat aan beschermstoffen. Via de borstvoeding blijft het kindje steeds kleine beetjes nieuwe, vreemde antigenen binnenkrijgen om daaraan te wennen. Zo zou het lichaam moeten begrijpen dat het eiwit voor bijvoorbeeld cashewnoten niet gevaarlijk voor ons is en tot ons normale voedingspatroon behoort.
Komen er toch gevaarlijke eiwitten (pathogenen) binnen dan zal het aangeboren immuunsysteem de gevaarlijke binnendringers zo snel mogelijk willen uitschakelen. Het liefst al bij de grens, onze eerste afweerlinie, waar het grootste gedeelte van het immuunsysteem zich bevind.
Grensbewaking
De totale grensoppervlakte waar pathogenen kunnen binnenkomen is meer dan 350 m² groot. Het bewakingssysteem van de afweer signaleert ze gelukkig bij alle lichaamsbarrières. Denk daarbij niet alleen aan het maag-darmkanaal, maar ook aan de huid, neus, ogen en oren en andere slijmvliezen.
Het aangeboren immuunsysteem herkent pathogenen en zal direct reageren om verdere verspreiding en vermenigvuldiging te voorkomen. Dit gedeelte van de afweer is dus niet specifiek, heeft geen geheugencellen, maar zal wel van zich af ‘schieten’.
Voor een goede grensbewaking is het van belang de kwaliteit van de huid en slijmvliezen hoog te houden. Voor een groot deel leveren de vriendelijke bacteriën ons bescherming (en niet alleen door het in beslag nemen van ruimte). Al deze eerstelijns afweercellen vragen voor een goede werking echter om bepaalde voedingsstoffen.
Onderhoudskosten
Ons immuunsysteem is helaas niet goedkoop in onderhoud. In het geval van onze bewakers aan de grens dienen er een aantal voedingsstoffen in het lichaam aanwezig te zijn om adequaat te kunnen handelen. Slim als ons lichaam is, is het helaas niet wijs genoeg om hierin zelfvoorzienend te zijn.
Het is daarom handig de natuur een handje te helpen. Orthomoleculair gezien doe je dit door te kijken naar welke stoffen nodig zijn om bepaalde lichaamsprocessen succesvol en/of optimaal uit te voeren. Algemeen bekend is dat je de darmflora in ieder geval te vriend wil houden. Afwijkingen in de darmflora kunnen al op jonge leeftijd een indicatie zijn voor verhoogde gevoeligheid.
De darmbacteriën zijn dol op vezels uit groente en fruit. De volgende gezonde voedingsmiddelen zijn zeer rijk aan vezels: cacaopoeder, kokosmeel, zeewier nori gedroogd, lijnzaad, chiazaad, gedroogde pruimen, pure chocolade, gedroogde goji besjes, olijven, zongedroogde tomaten, bonen, noten en quinoa. Maar ook deze kruiden: gedroogde basilicum, zwarte/witte peper, kerrie, kaneel, chili- en paprikapoeder, oregano en anijszaad [2].
In het geval van onze andere bewakers aan de grens springen daar onder andere vitamine A, C en D én het mineraal jodium boven uit.
Vitamine A
Het binnenkrijgen van voldoende vitamine A is met name belangrijk voor het zicht van onze ogen, het onderhoud van de slijmvliezen en de daarmee gepaard gaande immuunfunctie. Het word hoog verbruikt ten tijden van een infectie of virale aandoening. Vitamine A moet te allen tijde gegeten worden en is daarmee een essentiële voedingsstof. Let op: voor zwangeren en kleine kinderen geldt een lager dagelijkse aanbeveling [3].
Het is met name te vinden in dierlijke voeding. In plantaardige voeding is het wel terug te vinden als betacaroteen. Dit wordt vervolgens in de lever omgezet tot vitamine A met een factor 1:12. Voor 1 eenheid vitamine A zijn dus 12 eenheden betacaroteen nodig.
De volgende voedingsmiddelen, die passen binnen een gezond dieet, zijn met name rijk aan vitamine A. Het staat op volgorde, dat wil zeggen hoe eerder in het rijtje hoe meer vitamine A:
lever(traan), vleeswaren, paling, zeewier nori gedroogd, wortelen, winterpeen, roomboter, eieren, blauwschimmel kaas, verse peterselie, romaine sla, snijbiet, boerenkool en spinazie [2].
Vitamine C
Bindweefsel, dat zorgt voor de stevigheid en flexibiliteit van de huid, heeft ook een alarmerende functie binnen het immuunsysteem. Daarnaast bieden de ingebouwde anti-oxidanten bescherming tegen de bijkomende schade van de tegenaanval van onze afweer. Vitamine C is noodzakelijk voor de vorming van bindweefsel.
Daarnaast helpt het de afweer door het afvoeren van een te veel aan histamine, dat bekend staat om de klachten die dit geeft bij hooikoorts. Het kan de klachten van hooikoorts dan ook verminderen [4]. Ook ruimt het afvalstoffen op door te ontgiften en af te voeren.
Vitamine C kunnen we ook niet zelf aanmaken en dus enkel binnen krijgen door middel van voeding (of suppletie). Voedingsmiddelen het rijkst aan deze vitamine zijn: guave, rozenbottel, zwarte bessen, spruitjes, rode paprika, Spaanse peper, gele kiwi, peterselie, mierikswortel, boerenkool, papaja, rode kool en aardbeien [2].
Vitamine D
Vitamine D stimuleert de aanmaak van anti-microbiële peptiden. Dat houdt vreemde microben buiten de deur [5]. Daarnaast reguleert het de werking van het immuunsysteem door de balans te bewaren tussen verschillende afweercellen (TH1-TH2, T- en B-lymfocyten, wel/niet aanmaken van antistoffen). Buiten het immuunsysteem om heeft het nog tal van andere functies.
Onder invloed van voldoende blootstelling aan de zon kan ons lichaam vitamine D aanmaken uit cholesterol. Dat zegt wel iets over hoe belangrijk deze vitamine voor het lichaam is. Daarnaast kun je het binnenkrijgen door voeding (of suppletie). Vitamine D rijke voeding is met name vis als tilapiafilet, gerookte paling, sprotfilet, sardines, ansjovis, zalm, forel, heilbot en makreel. Daarnaast vind je het in: roomboter, lever en in eieren [2].
Jodium
Jodium is anti-bacterieel, anti-viraal, anti-pathogeen, anti-mycotisch, anti-parasitair, zo’n beetje anti-alles. Het is een belangrijke defensine, maar houdt het systeem ook rustig wanneer dat nodig is. Dit mineraal is dus fijn om voorradig te hebben in de grenzen. Interessant om te weten ook is dat bij een wetenschappelijk onderzoek bij kinderen met een jodiumtekort soms wel 13 punten minder op het IQ gemeten werd ten opzichte van kinderen met geen jodiumtekort [6].
Jodium is in Nederland slecht aanwezig. De meeste wonen te ver bij de zee vandaan en/of eten te weinig zeevoeding. Daarnaast is veel zout dat hier wordt gebruikt geraffineerd en daardoor bevat het ook een hoop mineralen, waaronder jodium, niet meer. Voor onze gezondheid wordt jodium toegevoegd aan brood. Eet je geen of weinig brood, zoals ik, dan zul je het mineraal dus zelf voldoende moeten aanvoeren.
Jodium komt voor in zeewater en aangezien het ook kan verdampen komt het via regenwater in nabijgelegen landgrond terecht. Zeevoeding blijft echter het rijkst aan jodium. Je vindt het in de volgende voedingsmiddelen terug: Zeewier agar agar, kelp, zeewier nori gedroogd, schelvis, kabeljouw, stokvis, koolvis, mosselen, jacobsschelpen, makreel en garnalen. Geen fan van zeevoeding? Dan bevatten eieren als gezond alternatief nog het meeste jodium [2].
Tot hier
Last but not least is het belangrijk je grenzen ook letterlijk te beschermen, door bijvoorbeeld gewoon eens een keer NEE te zeggen. Dat geeft rust in de tent.
Het tijdelijk geen trek hebben en niet willen eten als je je ziek voelt heeft ook een functie. Dat helpt namelijk het evenwicht van het immuunsysteem bewaken.
De focus van het lichaam ligt op dat moment nou eenmaal niet op de spijsvertering. Na het lezen van dit artikel weet je in ieder geval wel met welke voeding je de verbruikte vitamines weer kunt aanvullen. Variëren met verschillende voeding blijft natuurlijk belangrijk. Er zijn nog tal van andere micro voedingsstoffen voor een goede gezondheid van belang.
Af en toe kortdurend ziek zijn bij een verkoudheid, griep of infectie is dus zinvol. Het helpt het immuunsysteem sneller tot actie te komen en dwingt jou tot het nemen van rust. Ben je echter om de haverklap ziek of heb je voortdurend last van bepaalde klachten dan kan er sprake zijn van een onderliggende oorzaak of disbalans.
De orthomoleculaire leer zet voeding centraal in het verbeteren van de gezondheid. Bij twijfel en nood echter altijd de huisarts raadplegen!
Wil jij graag eens orthomoleculair naar jouw voedingspatroon kijken? Of wil jij misschien voedingstips voor jouw kind(eren)? Neem dan contact op voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek.
Referenties:
- Stinson LF, Payne MS, Keelan JA. A Critical Review of the Bacterial Baptism Hypothesis and the Impact of Cesarean Delivery on the Infant Microbiome. Front Med (Lausanne). 2018 May 4;5:135
- Nederlands Voedingsstoffenbestand. RIVM. Geraadpleegd op 20 april 2023, van https://nevo-online.rivm.nl/
- Vitamine A. Voedingscentrum. Geraadpleegd op 20 april 2023, https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-a.aspx
- Seo JH, Kwon SO, Lee SY, Kim HY, Kwon JW, Kim BJ, e.a. Association of Antioxidants With Allergic Rhinitis in Children From Seoul. Allergy Asthma Immunol Res. 2013;5(2):81
- Gombart AF. The vitamin D-antimicrobial peptide pathway and its role in protection against infection. Future Microbiol. 2009 Nov;4(9):1151-65.
- Nyaradi A, Li J, Hickling S, Foster J, Oddy WH. The role of nutrition in children’s neurocognitive development, from pregnancy through childhood. Front Hum Neurosci. 2013 Mar 26;7:97